Po zawarciu związku małżeńskiego między małżonkami powstaje co do zasady ustrój wspólności majątkowej ustawowej małżeńskiej (wspólność majątkowa, wspólność ustawowa). Wspólność majątkowa obejmuje – z wyjątkami, o których dalej – wszystkie przedmioty nabyte w czasie jej obowiązywania (czyli od dnia zawarcia małżeństwa), w tym w szczególności:
– wynagrodzenie za pracę i inne dochody (także te z prowadzonej przez jednego małżonka działalności gospodarczej),
– dochody z majątku wspólnego i osobistego małżonków, np. z najmu mieszkania (nawet tego, który stanowi majątek nabyty przed zawarciem małżeństwa).
Majątkiem wspólnym małżonkowie zarządzają:
– w granicach zwykłego zarządu – każdy samodzielnie
– przy czynnościach przekraczających zwykły zarząd – za zgodą drugiego (czyli razem).
Zwykły zarząd w szczególności przekracza:
– odpłatne nabycie lub zbycie (sprzedaż, zamiana) nieruchomości
– obciążenie nieruchomości (np. hipoteką, służebnością)
– ALE(!) także oddanie nieruchomości do korzystania osobie trzeciej (np. wynajęcie lub użyczenie mieszkania, wydzierżawienie gruntu)
– darowizny (z wyjątkiem drobnych, zwyczajowo przyjętych)
Natomiast majątek osobisty – czyli „wyłączony” z majątku wspólnego, taki, którym każdy bez ograniczeń zarządza samodzielnie (w tym sprzedaje, daruje, obciąża itd.), to w szczególności wszystko, co należało do danego małżonka przed zawarciem małżeństwa, a także to co zostało nabyte w wyniku spadku lub darowizny (chyba, że osoba od której nabycie nastąpiło zażyczyła sobie inaczej), nagrody za osobiste osiągnięcia, prawa autorskiej, prawa twórcy, odszkodowania za uszkodzenia ciała lub krzywdę i inne wymienione w art. 33 KRIO (https://arslege.pl/skladniki-majatku-osobistego/k2/a439/).
Co istotne – małżonkowie mogą zawierać umowy prowadzące do przesunięć majątku z ich majątku wspólnego do osobistego jednego z nich albo z majątku osobistego do majątku wspólnego.
Wspólność majątkowa ustaje w wyniku:
– zawarcia umowy rozdzielności majątkowej
– separacji (orzeczonej przez sąd, pozostawanie jedynie w separacji faktycznej pozostaje bez wpływu na stosunki majątkowe małżonków)
– ubezwłasnowolnienia
– ogłoszenia upadłości.
Małżonkowie mogą jednak w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego zmienić ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, w szczególności wprowadzając rozdzielność majątkową. Taką umowę można zawrzeć także przed zawarciem związku małżeńskiego.